Taekwon Do

Taekwondo, Tae Kwon Do, Taekwon-Do, hay Đài Quyền Đạo theo âm Hán-Việt (trước kia thường được phiên âm không hoàn toàn chính xác là Thái Cực Đạo), là môn thể thao quốc gia của Triều Tiên và là loại hình võ đạo (mudo) thường được tập luyện nhất của nước này.
Trong tiếng Triều Tiên, Tae (hanja đài) có nghĩa là "đá bằng chân"; Kwon (hanja, quyền) nghĩa là "đấm bằng tay"; và Do (hanja, đạo) có nghĩa là "con đường" hay "nghệ thuật." Vì vậy, Taekwondo có nghĩa là "cách thức hay nghệ thuật chiến đấu bằng tay và chân."
Nó cũng là một trong các môn thể thao phổ biến nhất trên thế giới.



Võ thuật ở Hàn Quốc có lịch sử lâu đời bắt đầu từ thời cổ đại. Taekwon do, môn võ thuật của Hàn Quốc, có thể bắt nguồn từ triều đại Hoguryo năm 37 trước Công nguyên. Người ta đã phát hiện ra tại di tích của mồ mả hoàng gia Muyongchong và Kakchu-chong xây cất trong khoảng từ năm thứ 3 đến năm 427 nhiều bức tranh vẽ trên tường có cảnh những người đàn ông đang tập luyện Taekwon do. Trên trần của Muyong-chong có bức tranh miêu tả cảnh hai người đàn ông đối diện nhau trong một tư thế tập luyện Taekwon do. Khởi đầu, môn võ thuật này có tên là Subakhi.
Taekwon do cũng được tập luyện tại Silla một vương quốc được thành lập ở đông nam Triều Tiên vào khoảng 20 năm trước triều đại Koguryo ở phía bắc. Tại Kyongju, kinh đô trước đây của Silla, hình hai vị Kim Cang trừ ma diệt quỷ bảo vệ Phật giáo trong tư thế tấn Taekwon do được khắc trên bức tường trong hang động Sokkuram ở đền Pulkuk-sa. Con cháu của giới quý tộc ở Silla đã được tuyển tập trung thành nhóm được gọi là Hwarang do một tổ chức quân đội, giáo dục và xã hội. Trong thời gian này tổ chức Hwarang do đã có ảnh hưởng rất lớn và làm phong phú thêm cho nền văn hoá và võ thuật Triều Tiên.



Nhiều tài liệu cho thấy tổ chức này không chỉ xem việc tập luyện Taekwon do như là phần thiết yếu trong huấn luyện quân đội và tăng cường thể chất mà còn phát triển Taekwon do như là một hoạt động giải trí. Các khám phá nghệ thuật cổ như các bức tranh trên tường ở những ngôi mộ của triều đại Kyoguryo, các hình ảnh khắc trên đá ở những đền, chùa được xây dựng trong khoảng thời gian của triều đại Silla và nhiều tài liệu cho thấy các thế tấn, kỹ thuật và hình dáng rất giống với các thế tấn và hình dáng của Taekwon do ngày nay.
Trong lịch sử của Triều Tiên (918-1392), Taekwon do, lúc bấy giờ được gọi là Subakhi, được tập luyện không chỉ được xem như là một kỹ năng để tăng cường sức khoẻ mà nó còn được khuyến khích tập luyện như một một võ thuật có giá trị cao. Có ít nhất là hai tài liệu được ghi chép trong thời gian đó cho thấy rằng Subakhi đã trở nên rất phổ biến đến nỗi nó được đem biểu diễn cho hoàng đế xem. Điều này có nghĩa là Subakhi đã được tập luyện như một môn thể thao có tổ chức cho khán giả xem và các chuyên gia cho rằng vào thời gian đó người Hàn Quốc rất thích khía cạnh thi đấu của võ thuật.
Thời gian của triều đại Chosun có một quyển sách phát hành về dạy Taekwon do như một môn võ thuật. Nó đã trở thành phổ biến hơn với công chúng, ngược lại với triều đại Koryo trước đây, Taekwon do chỉ độc quyền cho quân đội. Một tài liệu lịch sử viết người dân của tỉnh Chungchong và Cholla đã tụ tập ở một làng tổ chức thi đấu Subakhi. Tài liệu này cho thấy Subakhi đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động thể thao quần chúng. Hơn thế nữa, dân chúng muốn tham gia vào quân đội của hoàng gia rất háo hức tập luyện Subakhi bởi vì nó là môn kiểm tra chính trong chương trình tuyển chọn.
Đặc biệt, vua Chonjo (1777-1800) phát hành một bộ sách giáo khoa về phong tục và tập quán Hàn Quốc có tựa đề là Chaemulbo, trong đó nói rằng Subakhi được gọi là Taekkyon, tên trước khi được gọi là Taekwon do.

Các chuyên gia cho rằng vấn đề quan trọng ở đây không chỉ là tên được thay đổi mà cả kỹ thuật cũng thay đổi một cách đột ngột. Trong giai đoạn lịch sử Subakhi trước đó, kỹ thuật tay được nhấn mạnh. Các tài liệu lịch sử có liên quan đến Taekkyon được xuất bản vào khoảng cuối thế kỷ 19 ghi lại rằng nó là một nghệ thuật được đặt phần lớn trên các kỹ thuật chân. Lúc bấy giờ, Taekkyon thật sự là một môn thi đấu có hệ thống tập trung vào kỹ thuật chân và chiến thuật. Vì vậy thật là rõ ràng trong suốt thời gian triều đại Chonsun, Subakhi đã trở thành một môn thể thao quốc gia quan trọng và thu hút sự chú ý của cả hoàng gia lẫn công chúng.
Vào cuối triều đại Chonsun, Subakhi bắt đầu suy tàn vì sự bỏ mặc của hoàng gia cũng như sự ăn sâu của đạo Khổng đề cao giá trị văn chương. Subakhi chỉ tồn tại như một hoạt động giải trí của người dân thường.
Vào cuối thế kỷ 19, quân đội Hàn Quốc suy yếu, người Nhật đô hộ đất nước. Sự áp bức của đế quốc Nhật đối với dân Hàn Quốc rất hà khắc và việc tập luyện võ thuật được xem nguồn gốc của sự nổi loạn bị cấm đoán. Tuy nhiên, các tổ chức kháng Nhật sử dụng Taekwon do như một phương pháp huấn luyện tinh thần và thể chất.
Sau giải phóng vào ngày 15 tháng 8 năm 1945, những người có nguyện vọng khôi phục lại môn võ thuật cổ truyền Taekwon do bắt đầu dạy trở lại. Cuối cùng vào tháng 9 năm 1961, Hội Taekwon do Hàn Quốc được thành lập. Tháng 10 năm 1963, Taekwon do đã trở thành môn thi đấu chính thức lần đầu tiên tại Đại hội Thể thao Quốc gia. Vào thập niên 1960, huấn luyện viên Hàn Quốc bắt đầu ra nước ngoài phổ biến Taekwon do. Đây là bước ngoặt trong lịch sử phát triển của môn võ này.



Taekwon do được xem như môn thể thao thế giới tại Giải Vô địch Thế giới lần 1 được tổ chức tại Seoul 1973 với 19 quốc gia tham dự. Tại cuộc họp ở Seoul được tổ chức bên lề của giải Vô địch Taekwon do Thế giới lần 1, đại diện của các quốc gia tham dự đã thành lập Liên đoàn TKD Thế giới. Từ đó, giải Vô địch Taekwon do Thế giới được tổ chức 2 năm một lần.
Hiện nay Liên đoàn Taekwon do Thế giới có 166 quốc gia thành viên toàn thế giới, với khoảng 50.000.0000 người tập luyện. IOC đã công nhận Taekwo ndo là môn thể thao quốc tế tại đại hội lần thứ 83 năm 1980, Taekwon do được công nhận là môn thi đấu giành huy chương tại Thế vận hội 2000 và 2004.
Về tên gọi của Taekwon do ở Việt Nam, do được truyền bá bởi quân đội Nam Triều Tiên nên thời gian đầu môn võ này được gọi là Võ Đại Hàn, sau đó được gọi là Túc quyền đạo, Thái cực đạo (tên gọi này được cho là xuất phát từ lá cờ mang hình âm dương thái cực của Hàn Quốc).
Trong nỗ lực thoát khỏi ảnh hưởng từ Karate do của các bậc thầy sáng lập môn phái Taekwon do hiện đại, và để phù hợp hơn với đặc tính của môn thể thao Taekyon truyền thống, Taekwon do chú trọng đặc biệt vào những đòn chân (chokki, cước pháp) và nhấn mạnh tính chất thể thao của bộ môn. Trong khi có một số nét tương tự Kungfu của Trung Quốc và các môn võ Triều Tiên khác như Hapki do, Tangsu do, Taekwon do có chiều hướng sử dụng bàn chân và cẳng chân qua những cú đá đầy uy lực. Các võ sư Taekwon do chuyên nghiệp đã làm cả thế giới ngạc nhiên với những kỹ năng nhào lộn phá tan những tấm gỗ đặt cách mặt đất 10 feet hay tấn công liên hoàn nhiều mục tiêu trên không.

Tuy nhiên, thực tế Taekwon do có một số lượng đòn tay (sugi) khá lớn, nếu xem xét các bài quyền và chương trình luyện tập, người tập dễ nhận thấy số lượng đòn tay của Taekwon do nhiều gấp ba lần các đòn tấn công hoặc phòng ngự bằng chân. Với số lượng đòn tay phong phú như vậy, không hề thua sút môn Quyền Anh nếu môn sinh không sao nhãng luyện tập. Dầu vậy, trong huấn luyện và thi đấu với tư cách một môn thể thao hơn là một môn võ có giá trị tự vệ, Taekwon do đặt nặng vào vai trò của các đòn chân trong tập luyện thi đấu (thường dễ đạt được điểm), nên đòn tay của môn phái không tránh khỏi sự mai một và ít được trau truốt, để đạt được tính hiệu quả.
Trường phái Taekwon do ITF có 18 bậc tiến gọi là 18 đẳng, cấp (nói đúng ra là từ cấp rồi mới tới đẳng), khởi đầu môn sinh mang cấp 8, sau mỗi 3 tháng, lại thi lên một cấp.
Hệ phái Taekwondo WTF có mười trình độ (gọi là một "gup") từ trắng, vàng, xanh lục, xanh dương, đỏ (nâu) và cao nhất là đai đen (huyền đai). Võ sinh mới vào luyện bắt đầu ở cấp 10 (đai trắng) và tăng dần trình độ xuống cấp 1 (đai đỏ). Tại nhiều trường, võ sinh sau khi luyện tới trình độ trung bình gọi là cho dan bo (chuẩn huyền đai) hay dan bo, tức là "võ sinh đai đen" (nhất đẳng huyền đai).
Sau khi mang đai đen 1 đẳng, muốn thi lên 2 đẳng thờI gian trung bình là 2 năm, lên 3 đẳng thời gian sẽ là 3 năm… cũng có thể hiểu số đẳng bao nhiêu thì tương ứng với số năm tập luyện & đương nhiên fải tham gia tập luyện đều đặn.
Mức dan tăng dần tới tối đa là 9 dan {ITF} hay 10 dan (Kukkiwon).
Tất cả các môn sinh Taekwon Do từ đai đen 2 dan trở lên, nếu muốn tham gia huấn luyện để trở thành huấn luyện viên đều phải qua các khoá học về phương pháp giảng dạy và nếu đạt sẽ được cấp bằng huấn luyện viên.
Quy định thì:
Huấn luyện viên 2 đến 4 dan là: huấn luyện viên sơ cấp
Huấn luyện viên 4 đến 6 dan là: huấn luyện viên trung cấp
Huấn luyện viên 6 dan trở lên là: huấn luyện viên cao cấp

Liên đoàn Taekwon do quốc tế (ITF)
Liên đoàn Taekwondo quốc tế (International Taekwondo Federation, ITF), còn gọi là trường phái Chang Hong theo biệt hiệu của tổ sư sáng lập Choi Hong Hi (thập đẳng huyền đai). Trường phái này gồm 20 bài quyền (Hyong) từ sơ cấp đến cao cấp lần lượt như sau:
1. Chonji
2. Tan-gun
3. To-san
4. Won-hyo
5. Yul-Kok
6. Chung-gun
7. Toi-gye
8. Hwa-rang
9. Chung-mu
10. Kwang-gae
11. Po-un
12. Kae-baek
13. Yu sin
14. Chung-jang
15. Ul-chi
16. Sam-il
17. Ko-dang
18. Choi-yong
19. Se-jong
20. Tong-il.

Liên đoàn Taekwondo thế giới (WTF)
Hệ thống quyền của Liên đoàn Taekwondo thế giới do Uh Hyon Kim sáng lập (World Taekwondo Federation, WTF) gồm 25 bài, trong đó có 8 bài Taegeuk (Thái Cực) và 8 bài Palgwe (Bát quái):
1. Taegeuk 1 Jang (Càn)
2. 2. Taegeuk 2 Jang (Đoài)
3. 3. Taegeuk 3 Jang (Ly),
4. 4. Taegeuk 4 Jang (Chấn)
5. 5. Taegeuk 5 Jang (Tốn)
6. 6. Taegeuk 6 Jang (Khảm)
7. 7. Taegeuk 7 Jang (Cấn)
8. 8. Taegeuk 8 Jang (Khôn)
9. Koryo (Triều Tiên quyền)
10. 10. Keumgang (Kim Cương quyền)
11. 11. Taebaek (Thái Bạch Quyền)
12. 12. Pyongwon (Điền Thổ quyền)
13. 13 Sipjin (Thập Tự quyền)
14. 14.Jitae (Địa quyền)
15. 15. Chonkwon (Thiên quyền)
16. 16. Hansu (Thủy quyền)
17. 17. Ilyeo (Vạn tự quyền)
18. Palgwe 1 (Bát quái)
19. 19. Palgwe 2
20. 20. Palgwe 3
21. 21. Palgwe 4
22. 22. Palgwe 5
23. 23. Palgwe 6
24. 24. Palgwe 7
25. 25. Palgwe 8